Wat is een bipolaire stoornis?
Bij een bipolaire stoornis kan je stemming en energie van tijd tot tijd enorm wisselen. Je hebt fases van minimaal een week waarin je je overdreven goed voelt en veel energie hebt (manisch), maar ook fases waarin je erg somber bent en heel weinig energie hebt (depressief). Er zijn twee soorten bipolaire stoornis, type 1 en type 2.
Bij bipolaire stoornis type 1 heb je minimaal één keer een manische en meestal ook een depressieve fase gehad. Ook als je alleen één of meerdere manische fases hebt gehad wordt dat een bipolaire stoornis type 1 genoemd.
Sommige mensen hebben een lichte vorm van een manie: een hypomanische fase. Bij een hypomanie zijn je klachten minder erg en heb je geen grote problemen in je dagelijks leven. Maar je omgeving ziet wel een verschil met hoe je normaal gesproken bent. Als mensen alleen hypomanische en depressieve fases hebben, dan wordt dit bipolaire stoornis type 2 genoemd.
Wanneer mensen minimaal vier (hypo)manische of depressieve fases in een jaar hebben, dan wordt dit ‘rapid cycling’ (snelle wisseling) genoemd.
Sommige mensen hebben last van ‘gemengde episodes’. Zij hebben elke dag last van kenmerken van een manische én depressieve fase. Je voelt je dan bijvoorbeeld somber en negatief, maar ook heel opgejaagd en je wordt sneller boos.
Een bipolaire stoornis wordt ook wel een manisch-depressieve stoornis genoemd.
Waarschuwing
Denk je aan zelfdoding en heb je hulp nodig? Bel dan direct de gratis hulplijn 0800-0113.
Soms kun je je zo slecht voelen dat je niet verder wilt leven. Praten over zelfdoding kan bij deze landelijke hulplijn voor zelfmoordpreventie. Je kunt ook terecht op de website 113.nl, bijvoorbeeld om te chatten met een hulpverlener.
Praat er ook over met je huisarts. Vraag om een dubbele afspraak buiten het spreekuur, dan heb je meer tijd.
Kenmerken van een bipolaire stoornis
De kenmerken kunnen per fase verschillen. De fases wisselen elkaar ook af.
Dit zijn de belangrijkste kenmerken van een manie:
- je voelt je overdreven vrolijk
- je praat heel veel met anderen en kunt dat moeilijk stoppen
- je slaapt bijna niet omdat je in de nacht maar door blijft gaan
- je kunt onverstandige dingen doen, zoals teveel geld uitgeven
- je hebt veel teveel nieuwe plannen en ideeën
- de gedachten blijven maar door je hoofd gaan
- je wordt snel boos en maakt ruzie
Kenmerken van een hypomanie:
- je hebt een aantal dagen achter elkaar een minder hevige vorm van manie
- je bent energieker en hebt wat minder slaap nodig dan normaal.
- je functioneren is wel veranderd maar dit levert geen grote problemen op
- mensen in je omgeving zien wel dat je anders (opgejaagd, opgewekter) bent
- je kunt extra productief zijn en je daar fijn bij voelen
Dit zijn de belangrijkste kenmerken van een depressie:
- je voelt je erg somber of je voelt juist heel weinig
- je hebt nergens zin in en beleeft nergens plezier aan
- je hebt geen energie en kunt ’s morgens moeilijk op gang komen
- je praat heel weinig met anderen en gaat contact uit de weg
- je kunt niet in slaap vallen of je slaapt juist heel veel
- je denkt aan de dood en soms wil je niet langer verder leven
Diagnose van een bipolaire stoornis
Niet iedereen met een bipolaire stoornis heeft dezelfde klachten. Als je jezelf herkent in de kenmerken van een (hypo)manische fase en een depressieve fase, dan zou je een bipolaire stoornis kunnen hebben. Je krijgt die diagnose alleen wanneer je minimaal één manische fase (meestal in combinatie met een depressieve fase) hebt gehad.
Je kunt met je klachten naar je huisarts gaan. De huisarts kan je doorverwijzen naar een psychiater. De psychiater onderzoekt dan of je klachten bij een bipolaire stoornis passen. Bijvoorbeeld door te vragen naar je fases van manie of depressie, het verloop van je klachten en de uitlokkende gebeurtenissen of omstandigheden. De psychiater doet meestal ook een paar onderzoeken, zoals een kort lichamelijk onderzoek en een bloedonderzoek.
Hierna bepaalt de psychiater of je klachten overeenkomen met de kenmerken van een bipolaire stoornis. De psychiater kan dan de diagnose stellen en een passende behandeling kiezen.
93.500
mensen hadden een bipolaire stoornis in 2016 volgens een bevolkingsonderzoek in Nederland.
Minder dan 30%
van de mensen met een bipolaire stoornis is bekend bij de huisarts.
1,5x
komt een bipolaire stoornis vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Oorzaken van een bipolaire stoornis
Over de oorzaken van de bipolaire stoornis is nog veel onbekend. Een bipolaire stoornis kan erfelijk zijn. Als een van je ouders deze stoornis heeft, is de kans 10% tot 15% dat jij ook stemmingsklachten krijgt. Toch zijn er ook veel mensen met een bipolaire stoornis terwijl deze aandoening niet in hun familie voorkomt.
Er kunnen ook bepaalde dingen zijn die een manische of depressieve fase uitlokken. Bijvoorbeeld een gebrek aan slaap, het gebruik van drugs, of veel stress door een heftige gebeurtenis. Of problemen in je relatie of op je werk, het overlijden van een dierbare. Maar een belangrijke positieve gebeurtenis kan ook een manische of depressieve fase uitlokken, zoals een nieuwe baan, een verhuizing of de geboorte van een kind.
Soms blijkt pas dat je een bipolaire stoornis hebt, als je al vaker depressies hebt gehad en dan voor het eerst (hypo)manisch wordt. Sommige vrouwen krijgen na de bevalling van hun kindje een psychose of worden depressief of (hypo)manisch. Dit kan een eerste teken zijn van een bipolaire stoornis.
Behandeling van een bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis is vaak goed te behandelen. De behandeling bestaat meestal uit medicijnen, zoals lithium of een ander medicijn om de stemming stabiel te houden. Medicijnen kunnen manische of depressieve klachten verminderen, maar ook nieuwe fases voorkomen. Hiermee kunnen de meeste mensen goed met deze stoornis leven. Je dalen zijn dan minder diep en je pieken minder hoog. Of je stemming blijft gewoon helemaal goed.
Je behandelaar kan je ook leren hoe je beter om kunt gaan met je ziekte en hoe je een volgende fase kunt voorkomen. Soms moet je tijdens een manische of depressieve fase in een kliniek of ziekenhuis behandeld worden.
De rol van de darmen bij hersenaandoeningen
Gezonde darmen, gezonde hersenen? Hoe zit dat?
De onderzoekers willen meer te weten komen over de invloed van de darmen bij veel voorkomende hersenaandoeningen. Het gaat om de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, schizofrenie en bipolaire stoornis. In Nederland hebben meer dan 400.000 mensen last van een van deze aandoeningen.
Gevolgen van een bipolaire stoornis
Een bipolaire stoornis kan leiden tot problemen met je werk, studie, relatie, vrienden en geld. Niet elke persoon met een bipolaire stoornis heeft ernstige klachten. De ene persoon heeft er meer last van dan de andere.
- Iets begrijpen: je kunt moeite hebben om je aandacht ergens bij te houden. Dingen plannen, leren en onthouden kan dan ook lastig zijn.
- Jezelf verplaatsen: tijdens een depressie let je vaak minder op. Tijdens een manie kun je sneller afgeleid zijn of dingen doen zonder er goed over na te denken. Door sommige medicijnen kun je bovendien slaperig worden. Het is dan verstandig om tijdelijk geen auto te rijden of in elk geval extra goed op te letten en voorzichtig te rijden.
- Jezelf verzorgen: in een depressieve of manische fase kun je niet altijd goed voor jezelf zorgen. Je eet dan bijvoorbeeld minder goed, poetst je tanden niet of gaat minder vaak onder de douche.
- Omgaan met anderen: je bent prikkelbaar en kunt snel boos worden op mensen en ruzie krijgen. Ook heb je het gevoel dat anderen je niet begrijpen, of dat ze je in de steek laten. Een manie of depressie is ook moeilijk te begrijpen voor anderen, omdat het zo anders is dan de gewone stemmingen die iedereen wel eens heeft. Daardoor kun je je eenzaam gaan voelen.
- Dagelijkse activiteiten: je stemming en energie kan enorm wisselen, dat kan voor problemen zorgen op je werk, studie of in relaties. Bijvoorbeeld omdat je je vaak ziek meldt, of omdat je collega’s niet goed weten hoe ermee om te gaan.
- Meedoen aan de wereld: door je stoornis kun je allerlei problemen krijgen op je werk, in relaties of met geld. Dat maakt meedoen aan de wereld lastig. Ook als je bang bent om weer depressief of manisch te worden, kun je dingen uit de weg gaan.
De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:
- Prof. Dr. mr. Christiaan H. Vinkers, psychiater, Amsterdam UMC
- Prof. Dr. Ralph W. Kupka, psychiater, Amsterdam UMC