Wat is hemianopsie?

Als je hemianopsie hebt, dan zie je een deel van je omgeving niet of bijna niet. Het gedeelte van je omgeving dat je kunt zien, noemen we het gezichtsveld. Het kan zijn dat de hele linker- of rechterkant van je gezichtsveld ontbreekt. Maar het kan ook zijn dat een kwart van je gezichtsveld weg is. Of dat je blinde vlekken hebt.  

Hemianopsie wordt veroorzaakt door schade aan een bepaald gebied van je hersenen: het gebied dat zorgt dat je kunt zien. Je hebt dus geen schade aan je ogen. Hoe groter de hersenschade, hoe minder je ziet. 

Omdat je een deel van je omgeving niet of bijna niet ziet, kan het gebeuren dat je hersenen de blinde of wazige stukjes van je gezichtsveld voor je gaan invullen. Hierdoor ervaar je je omgeving op een andere manier. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je geen deuren in de gang ziet, terwijl deze er wel zijn. 

Hemianopsie kan lijken op neglect. Hierbij zit de hersenschade op een andere plek, en dit geeft andere klachten.  

Kenmerken van hemianopsie

Hemianopsie kun je meestal herkennen aan één van deze kenmerken: 

  • de helft van je gezichtsveld is wazig of ontbreekt 
  • je hebt vlekken in je gezichtsveld waar je niets of bijna niets ziet 

Het kan ook zijn dat maar een kwart van je gezichtsveld wazig is of ontbreekt. Dit heet quadranopsie. 

Als je niet meer alles kunt zien, kun je allerlei klachten krijgen. Bijvoorbeeld: 

  • moeite met lezen en tv-kijken 
  • moeite met werken op de computer 
  • gezichten niet goed herkennen 
  • mensen vaak niet zien en tegen ze aanbotsen 
  • voorwerpen vaak niet zien en ze omstoten 
  • moeite met weten waar je bent, zelfs in een bekende omgeving 

Gevolgen van hemianopsie

Hemianopsie heeft vaak grote gevolgen voor je leven. Meestal heb je vooral veel moeite met dagelijkse activiteiten en jezelf van A naar B verplaatsen.

  • Thuis

    Doordat je minder goed kan zien, is het vaak moeilijker om jezelf te verzorgen. Het kan lastig zijn om je douchegel of andere spullen te vinden, terwijl ze gewoon in het kastje staan. Ook kun je moeite hebben met lezen wat er op de gebruiksaanwijzing van je medicijnen staat. Je kunt moeite hebben met verschillende dingen thuis, zoals wassen, aankleden, boodschappen doen en koken. Ook bots je misschien sneller ergens tegenaan en merk je kamers of deuren niet op. Een hulpmiddel, zoals een stok, kan ervoor zorgen dat dit minder snel gebeurt. 

  • Werk en school

    Je hebt geen problemen met het begrijpen van dingen, maar doordat je je omgeving minder goed ziet en meer moeite moet doen om dingen op te merken, duurt het vaak langer voordat je informatie verwerkt. Dit kan lastig zijn op werk en school. Ook het werken op een computer kan lastig zijn, doordat je sneller het overzicht verliest en je daardoor hulp van iemand anders nodig hebt.

  • Vrije tijd

    De klachten van hemianopsie kunnen veel energie kosten, wat je vrije tijd invullen moeilijker maakt. Zelf reizen kan lastiger zijn door hemianopsie. Het kan zorgen voor gevaarlijke situaties in het verkeer. Zo kan het zijn dat je regelmatig van auto’s, fietsers of voetgangers schrikt, omdat je ze niet ziet aankomen. Het kan dan gevaarlijk zijn om een voertuig te besturen of op een andere manier alleen deel te nemen aan het verkeer. Bijvoorbeeld doordat je verkeersborden minder goed opmerkt. 

  • Sociale contacten

    Hemianopsie heeft vaak ook een grote impact op je sociale leven. Het kan bijvoorbeeld langer duren om mensen in je blinde veld op te merken. Ook kun je het moeilijk vinden om in een drukke ruimte te zijn, omdat je deze maar voor een deel ziet. Over de hemianopsie praten kan helpen, zodat andere mensen het beter begrijpen.

Doordat je minder goed kan zien, is het vaak moeilijker om jezelf te verzorgen. Het kan lastig zijn om je douchegel of andere spullen te vinden, terwijl ze gewoon in het kastje staan. Ook kun je moeite hebben met lezen wat er op de gebruiksaanwijzing van je medicijnen staat. Je kunt moeite hebben met verschillende dingen thuis, zoals wassen, aankleden, boodschappen doen en koken. Ook bots je misschien sneller ergens tegenaan en merk je kamers of deuren niet op. Een hulpmiddel, zoals een stok, kan ervoor zorgen dat dit minder snel gebeurt. 

Je hebt geen problemen met het begrijpen van dingen, maar doordat je je omgeving minder goed ziet en meer moeite moet doen om dingen op te merken, duurt het vaak langer voordat je informatie verwerkt. Dit kan lastig zijn op werk en school. Ook het werken op een computer kan lastig zijn, doordat je sneller het overzicht verliest en je daardoor hulp van iemand anders nodig hebt.

De klachten van hemianopsie kunnen veel energie kosten, wat je vrije tijd invullen moeilijker maakt. Zelf reizen kan lastiger zijn door hemianopsie. Het kan zorgen voor gevaarlijke situaties in het verkeer. Zo kan het zijn dat je regelmatig van auto’s, fietsers of voetgangers schrikt, omdat je ze niet ziet aankomen. Het kan dan gevaarlijk zijn om een voertuig te besturen of op een andere manier alleen deel te nemen aan het verkeer. Bijvoorbeeld doordat je verkeersborden minder goed opmerkt. 

Hemianopsie heeft vaak ook een grote impact op je sociale leven. Het kan bijvoorbeeld langer duren om mensen in je blinde veld op te merken. Ook kun je het moeilijk vinden om in een drukke ruimte te zijn, omdat je deze maar voor een deel ziet. Over de hemianopsie praten kan helpen, zodat andere mensen het beter begrijpen.

Oorzaak in de hersenen

In je hersenen is een bepaald gebied verantwoordelijk voor het kunnen zien: de visuele cortex. Als dit gebied beschadigd raakt, dan kun je hemianopsie krijgen. Het kan ook ontstaan door schade aan één of meer zenuwen naar deze gebieden. 

Aandoeningen die leiden tot hemianopsie

Verschillende hersenaandoeningen kunnen hemianopsie veroorzaken. Enkele voorbeelden zijn: 

Behandelen van hemianopsie

Als je hemianopsie hebt, dan kunnen je klachten minder worden na verloop van tijd. Dat noemen we spontaan herstel. De klachten gaan meestal nooit helemaal weg. Een team van speciale zorgverleners kan je helpen om hiermee om te gaan. 

Zo bestaan er verschillende soorten kijk- en leestrainingen, zoals restitutietraining en compensatietraining. Bij restitutietraining is het doel om je blinde veld zo klein mogelijk te maken. Bij compensatietraining leer je hoe je het beste om je heen kunt kijken. 

Tips voor mensen met hemianopsie

Kijk zoveel mogelijk om je heen en leer jezelf aan om dit altijd in een bepaalde volgorde te doen. Bijvoorbeeld van links naar rechts en van boven naar beneden. Gebruik deze aanpak ook als je iets zoekt, voordat je gaat eten en voordat je door een deur loopt. 

  • Geef spullen een vaste plek: zo kun je de spullen die je elke dag nodig hebt makkelijk vinden. Denk aan je sleutels, je tandenborstel, bestek, borden en handdoeken. 
  • Gebruik een vaste volgorde om jezelf te wassen: leer jezelf aan om altijd te beginnen met het deel van je lichaam dat je slecht ziet. Was daarna het deel dat je goed ziet. Gebruik deze volgorde ook als je je aankleedt of je make-up op doet. Controleer altijd of je niets vergeten bent. 
  • Plaats meubels waarop je zit op een fijne plek: zorg dat je vanaf je bed, eettafel en bank op iets leuks uitkijkt. 
  • Zet een hoed op als je buiten gaat wandelen. De randen van de hoed kunnen je waarschuwen voor voorwerpen die tegen je hoofd of gezicht aan kunnen komen. Zo kan je voorkomen dat je je hoofd stoot.  
  • Leer samen met iemand anders vaste looproutes kennen. Op een gegeven moment herken je gevaarlijke plaatsen in de route. Bijvoorbeeld verkeer of hobbels op de stoep. Dan weet je waar je goed moet opletten en wordt het makkelijker om de route veilig alleen te lopen.  

Tips voor naasten

Door hemianopsie kan het leven van je naaste en dat van jou plots op zijn kop staan. Dit zijn een paar dingen die je kunt doen voor je naaste met hemianopsie: 

  • Ga zitten of staan aan de kant waar je naaste geen klachten heeft: wil je praten met je naaste? Probeer dan altijd in het gezichtsveld te zitten of staan. 
  • Zet of leg voorwerpen binnen het gezichtsveld: probeer ook voorwerpen altijd in het gezichtsveld van je naaste te leggen of zetten. Hetzelfde geldt voor het aanbieden van dingen, zoals het geven van een kopje koffie. 
  • Doe deurtjes dicht: door deuren of lades van kastjes altijd te sluiten zorg je dat je naaste er niet tegenaan kan botsen. 
  • Leg voorwerpen terug: leg voorwerpen altijd terug op hun plaats nadat je ze gebruikt hebt. Zo kan je naaste ze terugvinden en ook niet omstoten. 

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van: 

  • Dr. Tanja Nijboer, neuropsycholoog, Universiteit Utrecht, Psychologische Functieleer, Neuropsychologie, SMARTneurolab 
  • Dr. Douwe P. Bergsma, neuropsycholoog, Radboudumc te Nijmegen 

Laatste update: augustus 2025