Wat is de invloed van sociale contacten op de hersenen? 

Bij sociaal contact zijn je hersenen volop aan het werk: je moet contacten leggen en onderhouden, afspraken onthouden, weten wanneer je vrienden jarig zijn, en medeleven tonen.  

Een groot deel van je brein is hierbij betrokken. Zoals de hippocampus, die belangrijk is bij het geheugen. Dankzij de hippocampus onthoud je hoe het met je vriend gaat en waar jullie hadden afgesproken. De gebieden aan de voorkant van je hersenen (de frontale gebieden) helpen je om afspraken te plannen en organiseren. Ten slotte zorgen hersengebieden die emoties regelen, zoals de amygdala, ervoor dat je bijvoorbeeld medeleven kunt tonen. 

Waarom zijn sociale contacten goed voor je hersenen?  

Bijna iedereen heeft het nodig om met anderen om te gaan. Mensen die regelmatig contact hebben met anderen, zijn over het algemeen gelukkiger en leven vaak langer dan mensen met weinig sociale contacten.  

Maar sociale contacten kunnen ook helpen om je hersenen gezond te houden. Door sociaal contact maken je hersencellen nieuwe verbindingen met elkaar. Ook worden bestaande verbindingen sterker. Door deze verbeterde verbindingen kunnen hersencellen en hersengebieden sneller en beter met elkaar communiceren. Je hersenen blijven zo soepel. 

Daarnaast kunnen sociale contacten je afleiden van negatieve gedachten of sombere gevoelens. Als je je niet zo goed voelt, is het fijn om je verhaal kwijt te kunnen bij iemand. En door samen iets leuks te ondernemen, kun je je beter gaan voelen. 

Wanneer ben je sociaal gezond? 

Sociale gezondheid gaat vooral om het hebben van zinvolle relaties. Het is belangrijk om je verbonden te voelen met anderen. Sociale contacten kunnen steun en troost geven en zorgen dat je je goed voelt. 

De behoefte aan sociaal contact is voor iedereen anders. Sommige mensen hebben heel veel contacten, anderen weinig. Maar het is niet: hoe meer, hoe beter.  

Sociale terugtrekking 

Als je steeds minder contact met vrienden, familie of collega’s hebt, noemen we dat sociale terugtrekking. Je gaat niet meer naar feestjes, stopt met werken, of spreekt niet meer met je vrienden af. Dat kan grote gevolgen hebben. Je kunt je bijvoorbeeld eenzaam gaan voelen, of steun en troost missen.   

Sociale contacten en hersenaandoeningen  

Voor mensen met een hersenaandoening kan het soms lastig zijn om sociaal gezond te blijven. Als je last hebt van erge vermoeidheid, dan kan een afspraak met een vriend of vriendin te vermoeiend zijn. Heb je geheugenproblemen, dan vergeet je misschien afspraken of verjaardagen. Of misschien is je gedrag wel zo veranderd, dat het contact met bekenden anders gaat dan vroeger. Dat kan heel vervelend zijn. Door een hersenaandoening kun je ook last hebben van overprikkeling. Dan is een feestje of cafébezoek soms niet haalbaar of je kunt het met veel moeite een uurtje volhouden. Toch kan een afspraak met één iemand in een rustige omgeving net zo waardevol zijn.  

Juist voor mensen met een hersenaandoening is het belangrijk om sociaal gezond te zijn. Sociale contacten kunnen namelijk invloed hebben op de ontwikkeling of de ernst van een hersenaandoening. Bij een depressie bijvoorbeeld kan sociale steun helpen om de klachten van de depressie kleiner te maken. En dementie ontwikkelt zich mogelijk sneller bij mensen met minder sociale contacten. Door de hersenaandoening trekken zij zich terug uit het sociale leven, waardoor hun sociale gezondheid slechter wordt. 

Als je weinig sociale contacten hebt, kan dat een eerste teken zijn voor een hersenaandoening, zoals depressie, autisme, schizofrenie of dementie. Mensen met schizofrenie kunnen zelfs al enkele jaren vóór de diagnose minder sociale contacten hebben. 

Het vraagt energie van jezelf en begrip van je vrienden en je omgeving om met de veranderde situatie om te leren gaan.  

Lotgenotencontact met een hersenaandoening 

Als je door een hersenaandoening minder aansluiting hebt bij je oude vriendengroep, dan kan het fijn zijn om contact te hebben met mensen die hetzelfde doormaken als jij. Dit zijn je lotgenoten. Deze kun je bijvoorbeeld vinden bij een patiëntenvereniging. Ook zijn er speciale middagen en avonden in cafés voor mensen met ADHD, autisme, hersenletsel, parkinson en dementie. Onderaan de pagina’s over hersenaandoeningen staat een link naar de bijbehorende patiëntenvereniging. Bij zeldzame aandoeningen zijn er soms besloten Facebookgroepen. 

Onderzoek naar sociale contacten en hersenaandoeningen 

Er wordt veel onderzoek gedaan naar sociale contacten en hersenaandoeningen, onder andere met MRI-scans van de hersenen. De onderzoekers hopen te ontdekken of sociale terugtrekking de oorzaak of juist het gevolg is van een hersenaandoening. Heeft iemand weinig sociale contacten omdat de hersenen niet goed meer werken? Of werken de hersenen minder goed omdat iemand minder sociale contacten heeft? Dat is een ingewikkelde vraag, waar we het antwoord nog niet op weten. 

Tips voor een betere sociale gezondheid 

Wil je je sociale gezondheid verbeteren? Dan hebben we een paar tips voor je: 

  • Nodig een vriend of familielid uit bij je thuis. Of stel voor om samen iets leuks te doen, zoals naar een museum gaan, of een wandeling maken. Het is belangrijk om je sociale contacten regelmatig te onderhouden.  
  • Denk aan verjaardagen met een kaartje, appje of telefoontje.  
  • Ga wat leuks doen met je collega’s. Maak samen een ommetje tijdens de pauze of organiseer een uitje. Of vraag gewoon eens hoe het met je collega’s gaat en hoe hun weekend was. Zo leer je je collega’s beter kennen en heb je het eens over iets anders dan alleen werk. 
  • Haal je oude contacten weer aan. Een oude (school)vriend of buurvrouw zal blij zijn als je belt.  
  • Maak een praatje met de caissière of de postbode. Dat zullen ze vast waarderen! 
  • Heb je behoefte aan meer sociale contacten? Dan kun je je aanmelden voor een cursus, vrijwilligerswerk of een sportclub. Via Klup kun je nieuwe mensen ontmoeten en activiteiten ondernemen.  

Vind je het lastig om sociale contacten te maken of onderhouden? Dan ben je niet de enige. Het is niet voor iedereen even makkelijk om zomaar een praatje te maken. Deze tips kunnen je helpen: 

  • Leg de lat niet te hoog: verwacht niet meteen dat je een goede vriendschap overhoudt aan een praatje met iemand in de winkel. Dit heeft tijd nodig. Bedenk dat ook deze kleine gesprekjes bijdragen aan je hersengezondheid! 
  • Geef een compliment aan een ander. Zie je dat iemand iets leuks, grappigs of liefs doet? Benoem dat dan. Met een compliment maak je niet alleen de ander blij, maar ook jezelf. En het kan een begin zijn van een mooi gesprek. 
  • Ben je bang dat mensen het raar vinden dat je contact met ze maakt? Dat idee klopt meestal niet! De meeste mensen vinden het juist leuk als je iets tegen ze zegt, je waardering uitspreekt of aan ze denkt met een kaartje of appje. 

Hou je hersenen gezond

Bewegen
Voeding
Slaap
Training
Ontspanning
Muziek

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:  

  • Prof. dr. Martien Kas, hoogleraar neurobiologie van gedrag bij de Rijksuniversiteit Groningen

Laatste update: augustus 2025