Wat zijn problemen met intimiteit en seksualiteit?

Je seksualiteit wordt deels door je hersenen gestuurd. Het verlangen naar seks ontstaat in de hersenen. We noemen het ook lustgevoel of ‘zin hebben’. Een orgasme is lichamelijk, maar het orgasmegevoel ervaar je in de hersenen. Je hersenen zijn dus erg belangrijk bij seksualiteit.  

Intimiteit is een gevoel van verbondenheid tussen mensen: je voelt dat je bij elkaar hoort. Je ervaart steun, vertrouwen en liefde. Intimiteit kan bestaan uit een goed gesprek, het delen van gevoelens, maar ook met elkaar knuffelen of zoenen. Bij al deze dingen spelen je hersenen een belangrijke rol. 

Wanneer je hersenen beschadigd raken door een hersenaandoening, kan dit leiden tot allerlei veranderingen rondom intimiteit en seks. Bijvoorbeeld op het gebied van verlangen, opwinding en orgasme. Deze veranderingen hoeven niet altijd tot problemen te leiden. Soms kun je hier (samen met je partner) goed uitkomen en tot een oplossing komen. 

Maar in sommige gevallen leiden de veranderingen wel tot problemen. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat je door je hersenaandoening je remmingen en meelevend vermogen kwijt raakt. Je kunt dan bijvoorbeeld de hele tijd seks willen hebben, en daarbij geen rekening houden met je partner. Of je hebt meerdere seksuele relaties, zonder dat je partner dit weet. Het komt ook voor dat je juist minder zin hebt in seks en daardoor problemen ervaart. Bijvoorbeeld omdat je partner vaker zin in seks heeft dan jij. 

Kenmerken van problemen met intimiteit en seksualiteit

Veranderingen op het gebied van intimiteit en seksualiteit komen vaak voor bij mensen met een hersenaandoening. De kenmerken verschillen erg per persoon en per aandoening. Je kunt het herkennen aan de volgende dingen: 

  • Je hebt minder zin in seks. Dit komt het vaakst voor. Dit kan komen doordat je erg moe bent of moeite hebt om initiatief te nemen.  
  • Je hebt problemen bij de opwinding: door de hersenaandoening kan de opwinding verstoord zijn. Dit kan een gevolg zijn van angst en onzekerheid. 
  • Lichamelijke beperkingen: vaak is seks op de vertrouwde manier niet meer mogelijk. Misschien kun je je armen of benen niet goed bewegen. Of is de gevoeligheid van de huid verdwenen. Dat kan het moeilijker maken om seks te hebben. 
  • Je wil altijd vrijen en valt mensen hiermee lastig. Door de hersenaandoening kan je gedrag veranderen, je kunt je controle verliezen en je kunt veel impulsiever reageren. Op deze pagina lees je meer over gedragsveranderingen bij een hersenaandoening. 
  • Je hebt last van bijwerkingen van medicijnen: sommige geneesmiddelen kunnen zorgen voor veranderingen in seksueel verlangen, opwinding of orgasme. 

Impact van problemen met intimiteit en seksualiteit

Problemen met intimiteit en seksualiteit kunnen een grote invloed hebben op het dagelijks leven van jou en je partner. Seks en intimiteit zijn voor veel mensen belangrijk. Ze hebben een positieve invloed op je gezondheid en je kwaliteit van leven.  

Maar als je een hersenaandoening hebt, gaat dat niet altijd vanzelf. Misschien moet je nieuwe manieren vinden met je partner om samen intiem te zijn en seks te hebben. Vaak kun je met wat aanpassing en creativiteit ook als je een hersenaandoening hebt seksueel actief blijven.   

Oorzaak in de hersenen

Er zijn drie oorzaken van problemen met intimiteit en seksualiteit bij een hersenaandoening: 

  • Biologische oorzaken

    Een hersenaandoening kan tot schade leiden in je hersenen. Signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen niet meer goed door, of je zintuigen geven prikkels niet meer goed door aan je hersenen. Een aanraking kan nu onaangenaam zijn terwijl je het eerder juist prettig vond.    

    Een hersenaandoening kan ook leiden tot problemen met denken, leren en geheugen, emoties en gedrag. Je kunt minder remmingen ervaren of het moeilijk vinden om rekening te houden met je partner. Ook lichamelijk kun je veranderen, als je door een beroerte bijvoorbeeld aan één kant verlamd bent geraakt. Of als je erg veel last hebt van vermoeidheid. 

    Al deze biologische veranderingen kunnen je seksualiteit beïnvloeden. De zin in seks kan verdwijnen, het kan moeilijker zijn om vochtig te worden of een erectie te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.   

  • Psychologische oorzaken

    Na een hersenaandoening kun je je onzeker, somber, boos, schuldig, afhankelijk of angstig voelen. Ook kan je bang zijn om te mislukken tijdens het vrijen. 

    Deze gevoelens beïnvloeden ook je seksualiteit. Misschien heb je door deze gevoelens veel minder zin in seks.  

  • Sociale oorzaken

    Een hersenaandoening kan de relatie met je partner beïnvloeden. Mogelijk is jullie relatie niet meer evenwichtig doordat de één mantelzorger is geworden en de ander patiënt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. Ook jullie seksleven kan daardoor veranderd zijn.  

    Voor mensen zonder een relatie kan het moeilijker zijn om een partner of voldoende intimiteit te vinden. Bij jongeren kan een hersenaandoening ervoor zorgen dat hun seksuele ontwikkeling anders verloopt. Vaak krijgen zij pas later hun eerste seksuele ervaringen en relaties. 

Biologische oorzaken

Een hersenaandoening kan tot schade leiden in je hersenen. Signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen niet meer goed door, of je zintuigen geven prikkels niet meer goed door aan je hersenen. Een aanraking kan nu onaangenaam zijn terwijl je het eerder juist prettig vond.    

Een hersenaandoening kan ook leiden tot problemen met denken, leren en geheugen, emoties en gedrag. Je kunt minder remmingen ervaren of het moeilijk vinden om rekening te houden met je partner. Ook lichamelijk kun je veranderen, als je door een beroerte bijvoorbeeld aan één kant verlamd bent geraakt. Of als je erg veel last hebt van vermoeidheid. 

Al deze biologische veranderingen kunnen je seksualiteit beïnvloeden. De zin in seks kan verdwijnen, het kan moeilijker zijn om vochtig te worden of een erectie te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.   

Psychologische oorzaken

Na een hersenaandoening kun je je onzeker, somber, boos, schuldig, afhankelijk of angstig voelen. Ook kan je bang zijn om te mislukken tijdens het vrijen. 

Deze gevoelens beïnvloeden ook je seksualiteit. Misschien heb je door deze gevoelens veel minder zin in seks.  

Sociale oorzaken

Een hersenaandoening kan de relatie met je partner beïnvloeden. Mogelijk is jullie relatie niet meer evenwichtig doordat de één mantelzorger is geworden en de ander patiënt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. Ook jullie seksleven kan daardoor veranderd zijn.  

Voor mensen zonder een relatie kan het moeilijker zijn om een partner of voldoende intimiteit te vinden. Bij jongeren kan een hersenaandoening ervoor zorgen dat hun seksuele ontwikkeling anders verloopt. Vaak krijgen zij pas later hun eerste seksuele ervaringen en relaties. 

Aandoeningen die leiden tot problemen met intimiteit en seksualiteit

Veel hersenaandoeningen kunnen leiden tot veranderingen op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Welke veranderingen of problemen iemand ervaart, verschilt van persoon tot persoon.  

Enkele voorbeelden van aandoeningen waarbij de intimiteit en seksualiteit kunnen veranderen, zijn: beroerte, traumatisch hersenletsel, frontotemporale dementie, epilepsie, MS (Multiple Sclerose), depressie, schizofrenie en de ziekte van Parkinson. 

Behandelen van problemen met intimiteit en seksualiteit

Een belangrijke eerste stap is inzien dat er problemen zijn, vertellen dat je het anders wilt en dit delen met je partner. Ga met elkaar in gesprek. Verlangen naar intimiteit is niet iets om te negeren.  

Het kan lastig zijn om hulp te zoeken als je problemen hebt met intimiteit en seksualiteit. Bespreek met je revalidatiearts of huisarts welke problemen je ervaart. Samen kun je bekijken welke mogelijkheden er zijn op het gebied van medicijnen, hulpmiddelen of behandeling. 

Je kunt ook hulp vragen aan een seksuoloog. Deze kan samen met jou (en je partner) seksuele problemen onderzoeken en oplossingen vinden.  

Verder bestaan er verschillende organisaties voor seksuele hulp en zorg, zoals Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling (SAR), Need2Care, Snoezelzorg, Flekszorg, De Ultieme Zorg. Zij kunnen je in contact brengen met verzorgers die veel kennis en ervaring hebben met seksuele hulp aan mensen met een beperking. 

Tips voor mensen met problemen met intimiteit en seksualiteit

  • Sta stil bij de veranderingen; Het is heel belangrijk om in te zien dat er dingen veranderd zijn zijn op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Sta stil bij wat dit voor jou betekent en ga erover in gesprek met je partner. 
  • Maak tijd voor seks; Seks is voor veel mensen een belangrijk onderdeel van het leven. Het kan voor ontspanning, verbondenheid en troost zorgen. Het is belangrijk om hier tijd voor te maken. Plan het desnoods en zet het in je agenda. 
  • Ontdek opnieuw elkaars lichaam; Welke plekken geven een prettig gevoel als ze gestreeld of gezoend worden? Van oorlel tot billen, van mond tot voeten, van kruin tot tepels: elk lichaamsdeel kan een gevoelige plek zijn waardoor je kunt genieten van streling. Vertel elkaar wat je fijn en wat je juist niet prettig vindt. Focus op plezier in plaats van prestatie. 
  • Probeer een andere houding; Misschien lukt jullie vertrouwde houding niet meer door lichamelijke beperkingen. Verdiep je eens in andere mogelijkheden. Je kunt ruilen van positie. Of je kunt allebei opzij gaan liggen als ‘lepeltjes’.  
  • Breng elkaar met hand of de mond tot opwinding en orgasme; Dit kan een alternatief zijn als penetratie niet mogelijk of niet prettig is. Ook kan het heel opwindend zijn om te zien hoe je partner zichzelf stimuleert en een orgasme heeft. 
  • Niet alleen ’s avonds en in bed; Het kan zijn dat het vanwege moeheid beter is om ‘s morgens of ‘s middags seks te hebben. Je kunt ook vrijen op de bank of op een stoel in de huiskamer, in plaats van in je bed. 
  • Zoek seksuele prikkels op; Denk aan muziek, plaatjes, verhalen, lingerie, video’s. Schep de juiste sfeer om jezelf in de stemming te brengen. 
  • Denk aan fijne seks en gebruik je fantasie; Zoals remmende gedachten de seksuele opwinding kunnen verstoren, zijn er ook gedachten die de opwinding kunnen bevorderen. Je hoeft je daarvoor niet te schamen.  
  • Bespreek het met je arts; Praten over seksualiteit is vaak moeilijk. Maar ook veel artsen vinden het lastig om een professioneel gesprek te beginnen over seksuele problemen. Overwin je schaamte en bespreek het met je arts. Samen kunnen jullie oplossingen zoeken, zoals andere medicatie.  

Tips voor naasten

  • Is je partner veranderd op het gebied van intimiteit en seksualiteit? Dan heeft dat ook gevolgen voor jou. Enkele tips zijn: 
  • Alle tips hierboven voor je partner gelden ook voor jou. 
  • Zorg goed voor jezelf. Geef op tijd je grenzen aan, ook op seksueel gebied. Vraag eventueel je huisarts om hulp. 
  • Zoek contact met lotgenoten. 
  • Stimuleer je naaste om hulp te zoeken, schakel op tijd professionele hulp voor iemand in. 
  • Blijf in gesprek over wat intimiteit voor jullie betekent. 

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van: 

  • Ymke Kelders, programmamedewerker Zorg & Informatie, Rutgers, kenniscentrum seksualiteit