Beroerte (CVA)

Wat is een beroerte?

Een beroerte (cerebrovasculair accident) is letterlijk een ‘ongeluk van de bloedvaten in de hersenen’. Bij zo’n ongeluk gaat er iets mis met de bloedstromen naar je hersenen. Beroerte is de verzamelnaam voor een herseninfarct en een hersenbloeding. Een herseninfarct komt vier keer vaker voor dan een hersenbloeding.

Een beroerte is een hersenaandoening die enorme gevolgen kan hebben voor jou en voor je familie. Vaak is er blijvende schade en heb je als je een beroerte hebt gehad hulp nodig van anderen.

De klachten die je hebt van een beroerte hangen af van de plek in de hersenen waar de beroete is opgetreden. Voorbeelden van beroertes op een bepaalde plek zijn een ponsberoerte en een hersenstamberoerte.

Herseninfarct

Een systeem van (kleine) slagaders zorgt ervoor dat bloed in alle delen van de hersenen komt. Bij een herseninfarct gaat er hierbij iets mis. Een slagader in de hersenen raakt verstopt. Het hersengebied dat achter de verstopping ligt, krijgt zo niet genoeg zuurstof. Als dit te lang duurt, sterft er hersenweefsel af. Daarom is het belangrijk dat er snel iets gebeurt.

Hersenbloeding

Bij een hersenbloeding scheurt er een bloedvat. Hierdoor kan er bloed in en rondom de hersenen stromen. Het bloed drukt een deel van het hersenweefsel weg. Dit raakt hierdoor beschadigd.

Een TIA als waarschuwing

Een TIA (Transient Ischaemic Attack) kan dezelfde kenmerken hebben als een herseninfarct, maar de uitvalsverschijnselen herstellen weer volledig.

Als je een TIA hebt, komt er tijdelijk minder bloed via de slagaderen in de hersenen. Dit duurt meestal korter dan 30 minuten, maar kan tot 24 uur duren. Als iemand een TIA krijgt, is dat een belangrijke waarschuwing voor een herseninfarct op korte termijn. Zoek daarom zo snel mogelijk medische hulp, bijvoorbeeld bij de huisarts. Als deze vermoedt dat je een TIA hebt, word je binnen één werkdag onderzocht door een speciale arts in het ziekenhuis: een neuroloog.

Subarachnoïdale bloeding

Bij een subarachnoïdale bloeding (SAB) is er een bloeding in de ruimte tussen je hersenen en je schedel. Je krijgt dan ineens hele heftige, opvallende hoofdpijn. Dit kan voelen alsof ‘de bliksem inslaat’. Als je denkt dat jij of iemand anders een SAB heeft, moet je direct alarmnummer 112 bellen.

Een subarachnoïdale bloeding ontstaat vaak uit een aneurysma, een zwakke plek in een slagader in de hersenen dat kan uitgroeien tot een bultje (uitstulping) in de wand van een ader. Aneurysma’s hebben een dunne wand in het bloedvat en daardoor een grotere kans om te barsten. Medische animatie over een subarachnoïdale bloeding (SAB) in de hersenen:

Sinustrombose

Bij een sinustrombose is een ader (‘sinus’) in de hersenen afgesloten. De klachten kunnen lijken op die van een beroerte. Hoofdpijn komt het meest voor. Mensen met een sinustrombose kunnen ook een epileptische aanval krijgen. Deze vorm komt vooral voor bij jonge mensen. Het gebruik van de anticonceptiepil kan zorgen voor een iets grotere kans op een sinustrombose. Na een sinustrombose moet je meestal enkele maanden speciale medicijnen (bloedverdunners) gebruiken.

Waarschuwing

Als je een beroerte bij iemand herkent, zorg dan dat deze persoon zo snel mogelijk in het ziekenhuis komt. Bij een beroerte telt vaak elke seconde, bel daarom alarmnummer 112.

Wanneer je zelf kenmerken van een beroerte krijgt, bel dan zelf direct alarmnummer 112. Het is namelijk belangrijk dat je zo snel mogelijk met deze klachten in het ziekenhuis wordt geholpen. Artsen kunnen proberen de bloeding in de hersenen te stoppen of een verstopping van een bloedvat te repareren.

Herkennen van een beroerte

Het is belangrijk om een beroerte te herkennen en zo snel mogelijk hulp te zoeken. Artsen kunnen dan zo snel mogelijk met een behandeling starten. Vaak wordt er bij het herkennen van een beroerte het ezelsbruggetje ‘mond-spraak-arm, beroerte-alarm’ gebruikt.Belangrijk om te weten, is dat niet iedereen deze drie kenmerken heeft. Let daarom ook goed op alle kenmerken van een beroerte die in deze tekst genoemd staan. Bel bij twijfel altijd 112 of de spoedlijn van de huisarts.

Het ezelsbruggetje ‘mond-spraak-arm, beroerte-alarm’ werkt op de volgende manier:

1. Vraag iemand om te lachen of de tanden te laten zien en kijk dan of de mond scheef hangt (Mond).
2. Laat iemand een paar zinnen zeggen en luister dan of zijn spraak in de war is of dat het niet goed te verstaan is (Spraak).
3. Laat iemand beide armen naar voren strekken en de binnenkant van de handen naar boven draaien. Kijk of een arm wegzakt naar beneden (Arm).

Kenmerken van een beroerte

Hoe je een beroerte herkent, verschilt per persoon. Daarom is het belangrijk om goed te letten op de verschillende kenmerken van een beroerte. De klachten zijn vaak plotseling.

• Je hebt plotseling opvallende, hevige hoofdpijn en bent misselijk
• Je hebt plotseling tintelingen of weinig gevoel in delen van je lichaam
• Je bent plotseling erg duizelig en/of hebt problemen met evenwicht en oriëntatie
• Je weet plotseling niet waar je bent of je bent verward
• Je hebt problemen met slikken
• Je ziet opeens niet goed meer (dubbelzien, wazig zien, blindheid)
• Je kunt plotseling niet meer praten of begrijpt niet goed wat anderen zeggen

Diagnose van een beroerte

Met bovenstaande klachten kom je vaak eerst bij de spoedeisende hulp of de huisarts. De (huis)arts onderzoekt of je kenmerken hebt van een beroerte. De huisarts kan je dan doorsturen naar het ziekenhuis.

De arts in het ziekenhuis kan aan de buitenkant niet zien of je een herseninfarct of een hersenbloeding hebt. De klachten kunnen in beide gevallen namelijk hetzelfde zijn. Daarom wordt er zo snel mogelijk een foto, een CT-scan (Computer Tomografie) of MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging) gemaakt van je hersenen. Op een scan kan de arts wel zien of je een herseninfarct of een hersenbloeding hebt. Zo kan deze direct besluiten welke behandeling je nodig hebt. Ook onderzoekt de arts je bloed en wordt er een hartfilmpje gemaakt. Bij een TIA of herseninfarct worden de bloedvaten in de hals onderzocht met een echo of scan. Hiermee kan een arts zien of een slagader vernauwd of afgesloten is.

Cijfers

In 2023 waren er bij de huisarts in totaal ongeveer 543.200 mensen bekend met een beroerte (=CVA, dus bloeding of infarct).

Oorzaken van een beroerte

Driekwart van de mensen die een beroerte krijgt, is ouder dan 65 jaar. In sommige families komen hart- en vaatziekten vaker voor dan in andere families.

De oorzaak van een beroerte is meestal een slechte kwaliteit van de binnenwand van de bloedvaten. In de loop van de jaren raakt de binnenwand van de bloedvaten langzaam beschadigd. Hierdoor wordt de wand dikker en kan er op die plek minder bloed doorheen. Dit proces van slijtage heet slagaderverkalking (‘atherosclerose’). Door ouderdom kunnen bloedvaten verkalken. Als je slagaderen verkalken, verzamelen vetachtige stoffen (zoals cholesterol) zich in de wand van het bloedvat. Hierdoor raakt de slagader langzaam verstopt.

Figuur slagaderverkalking

Ook een ongezonde levensstijl, zoals roken, kan zorgen voor verkalking en slijtage van de bloedvaten.

Door slijtage raakt de wand beschadigd. Een bloedpropje (bloedstolsel) kan daar makkelijk aan vast blijven plakken. Hierdoor wordt het bloedvat afgesloten.

Ook kan een stukje van dit bloedstolsel losraken en een kleinere slagader verderop in de hersenen blokkeren. Dit heet een embolie. Dit kan ook gebeuren als je diabetes hebt, een te hoge bloeddruk of een te hoog cholesterol.

Bij een deel van deze mensen komt het stolsel uit het hart. Deze mensen hebben vaak een onregelmatig hartritme. Dit onregelmatige hartritme heet ook wel boezemfibrilleren. Een hoge bloeddruk, een aneurysma en een te hoog cholesterol kunnen een herseninfarct, maar ook een hersenbloeding veroorzaken

Danny stond heel energiek en positief in het leven. Tot hij een paar jaar geleden een beroerte kreeg, zomaar op vakantie in het zwembad. Sindsdien is hij een andere man en voert hij elke dag een gevecht met zichzelf. Hij is overgevoelig voor prikkels en vaak somber. Licht, geluiden, geuren, alles is hem te veel. Een verhaal over leven en óverleven.

Het verhaal van Danny

Behandeling van een beroerte

Bij een herseninfarct kan je in sommige situaties binnen enkele uren na de eerste kenmerken een medicijn krijgen dat je bloed verdunt. Dit lost het bloedstolsel op. Deze behandeling heet trombolyse. Soms kan er vlak na een herseninfarct een katheter via een bloedvat in de lies worden ingebracht. Op deze manier kan een arts het stolsel proberen te verwijderen. Hoe eerder zo’n behandeling start, hoe groter de kans op een goed herstel is. Na een herseninfarct moet je je hele leven medicijnen gebruiken.

Bij een hersenbloeding kunnen medicijnen helpen om de bloedstolling te verbeteren. Bij sommige mensen stopt de bloeding niet vanzelf. Soms kan er een operatie nodig zijn om de bloeding te verwijderen. Hierdoor wordt de druk in de hersenen kleiner.

Na een TIA en herseninfarct moet je je hele leven medicijnen gebruiken die invloed hebben op de bloedstolling. Ook moet je medicijnen gebruiken die het cholesterol verlagen. Het is heel belangrijk om de bloeddruk in de gaten te houden. Als deze te hoog is, moet je misschien medicijnen gebruiken.

Het is ook belangrijk om bij een beroerte en na een TIA te stoppen met roken, goed op je gewicht te letten en veel te bewegen.

Als de neuroloog vermoedt dat er een stolsel uit het hart is gekomen, moet je ook onderzocht worden door een cardioloog. Als je een onregelmatig hartritme hebt, krijg je vaak speciale medicijnen (bloedverdunners).

Revalidatie

Het is belangrijk dat je snel aan je herstel gaat werken. Je krijgt daarom therapie die je daarbij helpt. Dit heet revalidatietherapie. Het kan zijn dat je last houdt van bepaalde klachten. Samen met de revalidatiearts ga je op zoek naar mogelijkheden om hiermee om te gaan. Heb je extra hulp nodig, dan stuurt de revalidatiearts je meestal door.

Een fysiotherapeut kan je bijvoorbeeld helpen om (beter) te bewegen. Een ergotherapeut helpt je om dagelijkse dingen langer zelf te kunnen doen. Bij een problemen met praten en slikken kan een logopedist helpen.

Latere klachten

Soms krijg je pas later klachten. Bijvoorbeeld wanneer er thuis of op het werk weer dingen van je worden verwacht. Denk daarbij aan gevolgen als vermoeidheid, moeite met plannen, overprikkeling of geheugenproblemen. Deze klachten zijn voor de andere mensen niet te zien (onzichtbaar), maar ze kunnen grote invloed hebben op je dagelijks leven. Vraag dan hulp bij het omgaan met hersenschade: dit heet neuropsychologische (cognitieve) revalidatie.

Als je na een beroerte niet meer bent wie je was – lichamelijk en/of mentaal – kan dat veel invloed hebben op je relaties en zorgen voor spanningen in je omgeving. Voor je partner en familie kan het ook erg moeilijk zijn om met de gevolgen om te gaan. Zowel mensen die een beroerte hebben gehad als naasten kunnen zich aanmelden bij een patiëntenvereniging voor lotgenotencontact. Hier kun je terecht voor hulp en steun.

Onderzoeken naar beroerte

Een beroerte is een hersenaandoening die enorme gevolgen kan hebben voor de patiënt en familie. Vaak is er blijvende schade en heb je als patiënt hulp nodig van anderen. Daarom steunt de Hersenstichting verschillende projecten om beroertes te voorkomen en om klachten van patiënten te verminderen.

Bekijk hier het overzicht van lopende projecten naar beroerte

Draag ook bij aan onderzoek naar beroerte

€25

€50

€75

€5

€10

€25

Eenmalig Maandelijks

Doneer nu

Gevolgen van een beroerte

Een beroerte kan veel verschillende gevolgen hebben. Een beroerte kan invloed hebben op het dagelijks leven, bijvoorbeeld thuis, op werk en school, in je vrije tijd en op sociale contacten. Welke gevolgen je hebt en hoeveel last je ervan hebt, verschilt van persoon tot persoon. Ook hangen de gevolgen af van de plaats van de beschadiging in de hersenen. Gevolgen kunnen zijn:

• verlamming in het lichaam of gezicht, vaak aan één kant van je lichaam
• stijve spieren of spieren die plotseling bewegen zonder dat je dat wil (spasticiteit) in je armen of benen
• gevoelloosheid en tintelingen, vaak aan één kant van je lichaam
• (zware) vermoeidheid
• overgevoeligheid voor prikkels in je omgeving (overprikkeling)
• problemen met spreken of het vinden van woorden
• problemen met zien. Je ziet bijvoorbeeld dubbel. Of één helft van het gezichtsveld doet ineens niet meer mee
• problemen met je geheugen
• je niet bewust zijn van één kant van het lichaam (neglect)
• moeite met aandacht en concentratie
• angst, somberheid, stemmingswisselingen of instabiele emoties
• moeite met plannen en organiseren
• epilepsie
• problemen met coördinatie of je evenwicht

Vooruitzichten met een beroerte

Herstellen begint al in het ziekenhuis

Met het werken aan herstel moet je zo snel mogelijk beginnen. Vaak begint dit al in het ziekenhuis. Want vooral in de eerste weken is de kans op verbetering het grootst. Hoe goed je herstelt, is per persoon verschillend en hangt bijvoorbeeld af van hoe lang het heeft geduurd voordat je bent behandeld.

Na een revalidatie van een half jaar kan bijna de helft van de mensen weer voor zichzelf zorgen. Na een half jaar is de kans op herstel kleiner. Soms blijf je last houden van een bepaalde klacht of klachten. Dan kan de revalidatiearts samen met jou op zoek naar mogelijkheden om daarmee om te gaan.

Leven met de gevolgen van een beroerte

In deze tijd overleeft drie van de vier mensen een beroerte. Zij houden er vaak blijvende gevolgen aan over. Het kan moeilijker zijn om helemaal voor jezelf te zorgen.

Zo kun je bijvoorbeeld moeite hebben met jezelf aan- en uitkleden. Omdat je de volgorde niet meer weet. Of omdat je een verlamming hebt aan één kant van je lichaam.

Door geheugenproblemen kan je soms moeite hebben met het onthouden wanneer je je medicijnen in moet nemen. Dan kun je daar ook niet meer goed op letten. Je hebt er hulp bij nodig.

Door deze gevolgen komt er ook veel zorg neer op de schouders van je naasten. Een beroerte heeft dus ook een grote invloed op de omgeving van iemand met een beroerte.

Brochure | Leven na een beroerte

Jaarlijks krijgen zo’n 40.000 Nederlanders een beroerte. Dat zijn 110 mensen per dag! Een beroerte kan zowel een herseninfarct als een hersenbloeding zijn. In beide gevallen gaat er iets mis met de bloedtoevoer naar je…

Ontvang per e-mail

Ontvang via de post

Advies voor mensen met een beroerte

1. Neem je medicijnen om een herhaling te voorkomen.
2. Zorg voor regelmatige beweging, bouw het langzaam op.
3. Laat in overleg met je huisarts regelmatig je bloeddruk en je cholesterol controleren.
4. Probeer goed te slapen
5. Leg aan anderen uit waar je last van hebt en hoe ze je kunnen helpen.
6. Stop met roken, hoe moeilijk het ook is.
7. Gebruik geen drugs en drink geen alcohol.
8. Eet gezond en voorkom overgewicht.
9. Neem de tijd en rust om beter te worden, voorkom dat je jezelf overbelast.
10. Doe dagelijks dingen waar je je goed bij voelt en ga uit van je eigen kracht (positieve gezondheid).
11. Met een beroerte kun je en mag je soms niet meer deelnemen in het verkeer. Daarom gelden er voor het besturen van bijvoorbeeld een auto speciale regels.

Ook kan het fijn zijn om met andere mensen met een beroerte praten. Om ervaringen uit te wisselen bijvoorbeeld, of om elkaar tips te geven. Dat kan bij een patiëntenvereniging, zoals Hersenletsel.nl.

Advies voor naasten van mensen met een beroerte

Voor partners en familie kan het ook moeilijk zijn om met gevolgen van een beroerte om te gaan. Een patiëntenvereniging, zoals Hersenletsel.nl, is er ook voor naasten. Daar kun je met je familie terecht voor hulp en ondersteuning.

Als één van je naasten een beroerte heeft gehad, wil je natuurlijk graag helpen. Soms kun je meer doen dan je denkt, ook als collega of werkgever. Hieronder vind je tips.

• Houd een dagboek bij waarin je samen met iemand het herstel beschrijft. Hierin kun je ook bijhouden of gedrag verandert. Daar kun je dan weer wat beter rekening mee houden.
• Ga samen bewegen en oefenen, zo kun je tot steun zijn bij het herstel.
• Goed met elkaar praten, kan soms lastig zijn. Vat daarom informatie samen, herhaal belangrijke informatie en schrijf dingen op. Houd onderwerpen klein en duidelijk.
• Zoek samen naar oplossingen en denk met elkaar mee. Praat met elkaar als er onprettige situaties zijn gebeurd.
• Help iemand om zichzelf te helpen. Het is belangrijk dat iemand weer zelf dingen gaat oppakken zonder dat je alles overneemt. Probeer iemand niet te veel tegelijk te laten doen.
• Geef complimenten bij succes, hoe klein ook. Blijf ook geduldig en probeer je in te leven in hoe iemand zich voelt. Dit is de beste manier om iemand weer vertrouwen te geven na en beroerte.
• Leg dingen op een makkelijke, heldere manier uit. Geef de ander tijd om te begrijpen en wacht even met verder praten. Geef je naaste tijd om te reageren.
• Communiceer op een prettige en rustige manier als er problemen zijn. Maak duidelijk wat je verwacht.
• Zorg goed voor jezelf. Blijf je eigen dingen doen. Je bent belangrijk voor je naaste en wilt graag helpen. Dat moet je kunnen volhouden. Vraag daarom ook andere familieleden of vrienden om mee te helpen bij de zorg. Het helpen tijdens de revalidatie kan ook invloed hebben op je eigen (mentale) gezondheid.
• Bekijk eens of er cursussen of trainingen zijn voor partners of mensen die een beroerte hebben gehad.
• Toon begrip voor dat iemand sneller last kan hebben van veel prikkels (overprikkeling)

Risico op een beroerte verkleinen

Hoe kun je gezond blijven en de kans op een beroerte verkleinen?

Tips

• Stop met roken, hoe moeilijk het ook is.
• Gebruik geen drugs en drink geen alcohol.
• Eet gezond en eet verschillende dingen: veel verse groenten en fruit, onverzadigde vetten (zoals Omega 3) in vis, en plantaardige olie, minder zout, voldoende vitamines.
• Voorkom overgewicht.
• Zorg voor voldoende beweging.
• Gebruik weinig suiker, voorkom diabetes.
• Vermijd te veel stress en een te hoge bloeddruk.
• Laat regelmatig je bloeddruk en cholesterol controleren.
• Zorg ervoor dat je voldoende en goed slaapt.

Onderzoekers adviseren vrouwen die een herseninfarct hebben gehad en de pil gebruiken om hiermee te stoppen. In overleg met de huisarts kan je dan kijken naar andere manieren om te voorkomen dat je zwanger wordt (anticonceptie).

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

• Nina Hilkens, MD, PhD, AIOS neurologie en epidemioloog, Radboudumc te Nijmegen

• Prof. dr. Robert J. van Oostenbrugge, neuroloog, Maastricht UMC

Laatste update: december 2025